Scenariusze

Biorąc pod uwagę kontekst cywilizacyjny i kulturowy współczesnego świata powstała równie nowoczesna filmowa wersja Balladyny. Stając się jedną z najbardziej kontrowersyjnych ekranizacji tekstów Juliusza Słowackiego. Nie scenicznego utworu - jakim charakteryzował się dramat romantyczny. Reżyser filmu starał się oddać ducha dramatu poprzez synkretyczną formę realizacji. Czy zamysł się udał?

METODYKA PRACY NAUCZYCIELA
ZGODNIE Z NOWĄ PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ

Gimnazjum to czas kiedy uczeń staje u progu dorosłości, to moment kiedy przewartościowuje wpajane do tej pory nauki. To nowy świat, w którym prawa dyktują rówieśnicy, kierowani w dużej mierze wpływem kultury masowej. I właśnie dla nich powstała filmowa wersja Balladyny, by kontestowali, by w krytyczny sposób mogli odnieść się do zalewającej z ekranów, internetu, magazynów kolorowych wizji świata. Ta przewrotna realizacja ma za zadanie zachęcić do zapoznania się z oryginałem dzieła Juliusza Słowackiego. Do przeczytania i spojrzenia na nowo, współcześnie na problematykę zawartą w dramacie. A przede wszystkim na zależność pomiędzy winą i karą.

Dlatego ważne jest aby młody widz mógł zobaczyć film i opisać odczucia, które w nim budzi, porównać do tekstu dramatu, a być może zaproponować własną wizję. Budując w uczniu świadomość, że komunikat nie jest wyłącznie jednopoziomowy - możemy poprzez kontrastowe zestawienia jakie występują w filmie pokazać jego różnorodne wymiary. Odnosząc się do scenografii i kostiumów (zestawienie elementów, ładu, bogactwa lub ich braku), do sposobu montażu ( szybkości, przejść poprzez poszczególne plany zdjęciowe) i wykonania zdjęć (kolorystyki, sposobu prowadzenia kamery – jak wolny i precyzyjny szwenk lub nerwowe kręcenie z tzw. ręki) Po gesty, mimikę aktorów, sposób wypowiedzi (rozróżniając ich intencje w stosunku do interlokutora –aprobatę, dezaprobatę, prowokację) kończąc na muzyce ilustrującej film.

Film jest tak nakręcony, aby nie stał się streszczeniem dzieła Słowackiego, a jedynie głosem w dyskusji na temat wciąż aktualnego przekazu autora. Tak by uczeń samodzielnie mógł dociekać i odkrywać co autor daramatu miał na myśli, a jak twórczo przekształcił dramat reżyser współczesnej inscenizacji.

Ważnym elementem jest zapoznanie ucznia nie tylko z językiem pisanym ale również z językiem obrazu filmowego. Mając świadomość pojęć, uczeń będzie mógł swobodnie wypowiadać się na temat każdego utworu audiowizualnego.

Zintegrowany sposób kształcenia świadomości unika przekazu suchej treści, stąd propozycja odniesienia się do filmu, nowatorskiego, a z tego powodu z pewnością kontrowersyjnego. Ważne jest uświadomienie konsekwencji etycznych postępowania głównego bohatera. W formie utworu zaś, zwrócić należy uwagę na synkretyzm dramatu romantycznego oraz zastosowanie łączenia przeciwieństw w filmie. Analiza tekstu dramatu i filmowej interpretacji to nie tylko zrozumienie, ale też przejście do wypowiedzi na temat poznanego utworu. Filmowa opowieść o współczesnym podejściu do zbrodni i sposobie wykrycia sprawcy - jakim charakteryzuje się kryminał - wplata się w gatunki, po które młodzież chętnie sięga. Co więcej autorzy filmu wspólnie z Wydawnictwem Szkolnym PWN wydali komiks na podstawie filmu, który jest kolejnym odzwierciedleniem twórczości popularnej poruszanej w gimnazjum, z duchem czasu powstał też audiobook. Jako dodatek do audiobooka zamieszczone zostało omówienie tekstu dramatu w formie luźnej rozmowy na wybrany temat, poruszany w konkretnej scenie utworu. I tak jeśli dochodzi do pocałunku Goplany z Grabcem - swoistego ślubu, to rozmowa o scenie toczy się właśnie wokół pocałunku - elementu, który w gimnazjaliście wzbudza niemałe zainteresowanie.

PRACA DLA UCZNIA
(WARTO ABY BYŁA TO PRACA W GRUPACH 3-5 OSOBOWYCH)

Zadanie jakie stoi przed uczniem to charakterystyka bohatera, jednak warto by twórczo rozwiną on postać uwspółcześniając tę charakterystykę, zadając pytanie kim mogłaby być współczesna Balladyna. Jak wyglądałby świat z jej perspektywy, jakie głosiłaby poglądy. Jakie są refleksje ucznia na temat wartości, które reprezentuje Balladyna.

Inna propozycja to streszczenie dzieła, ale w tym wypadku warto zabawić się formą jaką zaproponował reżyser filmu. Czyli wcielić ucznia w swoistego detektywa, który bada motywy zbrodni głównej bohaterki, ofiary, narzędzia, ślady, oraz miejsca, w których zostały popełnione. A zatem pracy w założeniach zbliżonej do opisu - raportu lub historii kryminalnej.

LEKCJA B. ZAGADNIENIA WINY I KARY SCENARIUSZ LEKCJI

Temat: Czy Balladyna została sprawiedliwe ukarana?

Cel lekcji:
Po lekcji uczeń powinien:
- Rozpoznać etyczny problem Balladyny w jej dążeniu do władzy w świetle wyroku jaki wydała.

Metody i formy pracy:
- prezentacja
- twórcza interpretacja
- dyskusja problemowa w grupach
- wizualizacja z omówieniem
- głosowanie

Środki dydaktyczne:
- Juliusz Słowacki Balladyna
- Audiobook Balladyny w formie próby czytanej dramatu
z omówieniem pod kątem współczesnej inscenizacji.
- film Dariusza Zawiślaka Balladyna
- komiks zrealizowany na podstawie filmu Balladyna
- www.balladyna.adyton.eu
- Biblia (fragment dotyczący Kaina i Abla)

Pojęcia kluczowe:
- wina i kara

Czas:
1 lekcja (plus czas na przeczytanie dramatu, obejrzenie filmu, zapoznanie się ze stroną internetową produkcji, komiksem, audiobookiem)

Przebieg lekcji:
Młodzież przeczytała wcześniej Balladynę oraz obejrzała film na projekcji w kinie lub w domu. Na lekcję miała przygotować informację, która z postaci filmowych jest odzwierciedleniem postaci dramatu.

Nauczyciel przypomina bohaterów dramatu Słowackiego. Omawia wątek władzy oraz kary za dokonane czyny. W skrócie nawiązuje do historii Kaina i Abla. Po czym prowokuje uczniów do twórczej interpretacji zadając pytania: Kim te postacie mogłyby być współcześnie? W jakim otoczeniu ten dramat mógłby się rozgrywać? Przenosząc idee dramatu do czasów współczesnych. Porusza kwestie wyborów etycznych bohaterów oraz budowania nastroju charakterystycznego dla romantyzmu.

Dzieli uczniów na kilka grup, które rozsadza lub wysyła w odrębne miejsca ale tak, aby grupy siebie nie podsłuchiwały siebie nawzajem. Zadanie jakie stawia przed uczniami to narysowanie krótkiej historyjki na temat winy i kary z odniesieniem do współczesnej rzeczywistości bliskiej uczniowi (mini komiksu czy scenki do sfilmowania - do 6 ramek), w której uczniowie:

1/ ułożą historię, (z zastosowaniem elementów konstrukcyjnych jak tytuł, punkt kulminacyjny, płęta)
2/ wymyślą dialogi
3/ rozrysują roboczo historyjkę czyli w jakim kadrze widać postać i jaką pozę ona przyjmuje (stosując uproszczony model człowieka ), umieszcza wypowiedzi w dymkach i opisy w ramkach.

Na koniec grupy przedstawiają swoje prace przed nauczycielem i pozostałymi uczniami. Na końcu klasa dokonuje wyboru najciekawszej historyjki poprzez głosowanie. A nauczyciel nagradza zespół, którego praca została wybrana.

Jako zadanie domowe nauczyciel zaleca napisanie charakterystyki bohatera, jednak warto by twórczo rozwinął on postać, uwspółcześniając tę charakterystykę, zadając pytanie kim mogłaby być współczesna Balladyna. Jak wyglądałby świat z jej perspektywy, jakie głosiłaby poglądy oraz jakie są refleksje ucznia na temat wartości, które reprezentuje Balladyna.

LEKCJA A. FORMA PRZEKAZU , SCENARIUSZ LEKCJI

Temat: Synkretyzm współczesnej filmowej wersji Balladyny wstępem do poznania zasad dramatu romantycznego.

Cel lekcji:
Po lekcji uczeń powinien:
- rozumieć pojęcie synkretyzmu i rozpoznać elementy w warstwach przekazu filmowego: stylistyce zdjęć, montażu, narracji, kolorystyce, scenografi, dialogach, ścieżce dźwiękowej,
- wskazać elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog,

Metody i formy pracy:
- dyskusja problemowa w grupach
- wizualizacja z omówieniem

Środki dydaktyczne:
- Juliusz Słowacki Balladyna
- Audiobook Balladyny w formie próby czytanej dramatu
z omówieniem pod kątem współczesnej inscenizacji.
- film Dariusza Zawiślaka Balladyna
- komiks zrealizowany na podstawie filmu Balladyna
- www.balladyna.adyton.eu

Pojęcia kluczowe:
- objaśnienie pojęcia synkretyzmu w filmie i dramacie

Czas:
1 lekcja (plus czas na przeczytanie dramatu, obejrzenie filmu, zapoznanie się ze stroną internetową produkcji, komiksem, audiobookiem)

Przebieg lekcji:

Młodzież przeczytała wcześniej Balladynę oraz obejrzała film na projekcji w kinie lub w domu. Uczniowie w formie punktów zapisują swoje odczucia na temat filmu z wyszczególnieniem elementów, które ich zdaniem odbiegają od tradycyjnego kina.

Nauczyciel jako moderator rozpoczyna dyskusję na temat dramatu i filmu biorąc pod uwagę nie tylko warstwę narracyjną ale inne składowe filmu, sposób zdjęć, montażu, barwy obrazu, dźwięk, dialogi, elementy gry aktorskiej. Porównuje wyszukując kontrastów (np. płynne zdjęcia ze statywu kontra nerwowe zdjęcia z ręki albo dialog potoczny versus zawarte w wypowiedziach fragmenty oryginału Słowackiego. Ważne aby uczeń rozróżniał inforamacje zawarte w obrazie i dźwięku. Metodą staje się wyszukiwanie przeciwstawieństw, kontrastów czy skrajności, zawartych w jednym dziele, które prowadzi bezpośrednio do zrozumienia pojęcie synkretyzmu. Następnie nauczyciel wraca do dramatu i naprowadza uczniów na kontrastujące ze sobą zestawienia w dramacie romantycznym (jak przeplatanie się świata rzeczywistego ze światem nadprzyrodznym). Ważne również aby nauczyciel nawiązał do mechanizmów przekładu intersemiotycznego: tekstu dramatu, audiobooka i filmu. Omówił funkcję filmowych środków wyrazu i porównał ich z literackimi.

Na tym etapie możemy przejść do oceny ekranizacji dramatu.
Jak można w filmie zmieniać rzeczywistość utworu?
Jak inaczej można przedstawić historię Balladyny
Czy film oddaje ducha dramatu romantycznego?
Czy zaproponujesz film znajomym? I w jakich okolicznościach. ( zalety i wady).
Jak filmować dramat niesceniczny?

Ważne aby uczeń uczestniczył w dyskusji, uzasadniał własne zdanie, przyjmował poglądy innych lub polemizował z nimi;

Jako pracę domową nauczyciel poleca napisanie w kilku zdaniach własnej propozycji inscenizacji utworu uwzględniając: konwencję jaką zastosowałby uczeń. Miejsce gdzie miałby się rozgrywać dramat, w jakim okresie (czas) oraz kim mieliby być bohaterowie i jakimi kierowaliby się zasadami.

Lekcja A Forma przekazu
Lekcja B Zagadnienia winy i kary
Lekcja C Wokół kryminału

LEKCJA C. WOKÓŁ KRYMINAŁU SCENARIUSZ LEKCJI

Temat: Czy filmowa Balladyna może być słusznie interpretowana jako kryminał?

Cel lekcji:
Po lekcji uczeń powinien:
- odnaleźć w tekstach współczesnej kultury popularnej, nawiązania do tradycyjnych wątków literackich.

Metody i formy pracy:
- omówienie
- zaproszenie eksperta – policjanta wydz kryminalego.
- dyskusja problemowa
- twórcza interpretacja

Środki dydaktyczne:
- Juliusz Słowacki Balladyna
- Audiobook Balladyny w formie próby czytanej dramatu
z omówieniem pod kątem współczesnej inscenizacji.
- film Dariusza Zawiślaka Balladyna
- komiks zrealizowany na podstawie filmu Balladyna
- www.balladyna.adyton.eu

Pojęcia kluczowe:
- kryminał
- fikcja a kłamstwo

Czas:
1 lekcja (plus czas na przeczytanie dramatu, obejrzenie filmu, zapoznanie się ze stroną internetową produkcji, komiksem, audiobookiem)

Przebieg lekcji:
Młodzież przeczytała wcześniej Balladynę oraz obejrzała film na projekcji w kinie lub w domu. Na lekcję miała wynotować, kto kogo uśmiercił w dramacie, w jaki sposób i z jakiego powodu.

Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę kryminału. Informuje, że wiele filmów powstało napodstawie autentycznych wydarzeń, Na lekcję zostaje zaproszony przedstawiciel policji, który objaśnia młodzieży pracę współczesnego detektywa – pojęcie kryminalistyki oraz metody wykrywania sprawców (poprzez badanie i porównanie odcisków palców, dna, śladów butów, opon, trucizn itp.) Najważnejsze jest aby wpoić uczniom zasadę, że prędzej czy później sprawca zostanie złapany i osądzony. Nauczyciel moderuje dyskusję w ten sposób aby była ona powiązana z ofiarami Balladyny i sposobami jakimi mogłaby być wykryta sprawczyni gdyby współcześnie popełniła takie morderstwa. Nauczyciel również wpaja uczniom zasadę nieufności w stosunku do osób obcych, które próbują nawiązać kontakt i przypomina numer telefonu alarmowego 112.

Jako pracę domową uczniowie piszą streszczenie Balladyny, ale w tym wypadku warto zabawić się formą jaką zaproponował reżyser filmu. Czyli wcielić ucznia w swoistego detektywa, który bada motywy zbrodni głównej bohaterki, ofiary, narzędzia, ślady, oraz miejsca, w których zostały popełnione. A zatem pracy w założeniach zbliżonej do opisu - raportu lub historii kryminalnej.